جێگیرکەری دەرەکی

1.پێشخستنی

دەتوانرێت جێگیرکردنی دەرەکی بەکاربهێنرێت بۆ بەدەستهێنانی 'کۆنترۆڵی زیانەکانی ناوخۆیی' بۆ شکانەکان کە زیانێکی توندی شانە نەرمەکان و وەک چارەسەری یەکلاکەرەوە بۆ زۆرێک لە شکانەکان. هەوکردنی ئێسک ئاماژەیەکی سەرەکییە بۆ بەکارهێنانی جێگیربوونی دەرەکی. هەروەها دەتوانرێت جێگیرکردنی دەرەکی بۆ ڕاستکردنەوەی شێواوی و مامەڵەکردن لەگەڵ ئێسک بەکاربهێنرێت.

2 .بۆچی بەکارهێنانی جێگیرکردنی دەرەکی 

2.1 سوودەکانی جێگیرکردنی دەرەکی

- تێکچوونێکی کەمی خوێن بۆ ئێسکەکە.

- کاریگەری کەم لەسەر داپۆشینی شانە نەرمەکان.

- دەتوانرێت لە دۆخی نائاساییدا بە خێرایی بەکاربهێنرێت.

- جێگیرکردنی شکانی کراوە و پیس.

- ڕێگە بە دابەشکردنەوە و جێگیرکردنی جێگیر لە شکانەکان دەدات بەبێ نەشتەرگەری.

- بوونی جەستەیەکی کەمتر نامۆ لە حاڵەتی تووشبوون.

- پێویستی بە کەمتر ئەزموون و لێهاتوویی نەشتەرگەری هەیە لە چاو کەمکردنەوەی ستانداردی بڕین و جێگیرکردنی ناوەکی (ORIF).

- دەتوانرێت مامەڵەکردن لەگەڵ ئێسک و ڕاستکردنەوەی شێواوی ئەنجام بدرێت.

2.2 ئاماژەکان بۆ جێگیرکردنی دەرەکی

2.2.1 شکانی کراوە

جێگیرکردنی دەرەکی یەکێکە لە ڕێگاکانی بێ جووڵەکردنی کاتی یان یەکلاکەرەوەی شکاوی کراوە و بە تایبەتی لە بوونی برینەکانی توندی شانە نەرمەکاندا ئاماژەی پێکراوە. ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی بەسوودە بۆ شکانەکان کە مەترسی تووشبوونیان بە تووشبوون هەیە، وەک دواکەوتنی ئامادەبوون لە کلینیک و/یان پیسبوونی برین. جێگیرکردنی دەرەکی لە مێژە ڕێگەیەکی زۆر بەسوودە بۆ ئەو جۆرە برینانە و هێشتا بە ستانداردی زێڕین دادەنرێت.

2.2.2 شکانی داخراو

ئاماژەکان بۆ بەکارهێنانی جێگیربوونی دەرەکی بۆ شکانی داخراو بریتین لە بێ جووڵەکردنی کاتی نەخۆشانی تووشبوو بە پۆلیترامای توند، و چەقاندنی توندی شانە نەرمە داخراوەکان یان برینداربوونی شلبوونەوە. لەم حاڵەتانەدا، بێ جووڵەکردنی کاتی بە بەکارهێنانی جێگیرکەری دەرەکی دەتوانرێت دوور لە ناوچەی برینداربوون، باشترە دوور لە ناوچەی نەشتەرگەری ئەگەری، بۆ چارەسەرکردنی برینداربوونی شانە نەرمەکان لە هەمان کاتدا پاراستنی ڕێکخستنی ئەندامەکان.

2.2.3 چەندین پێکان

پێویستە ڕێکاری چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی لەبەرچاو بگیرێت لەکاتی ئەنجامدانی نەشتەرگەری کۆنترۆڵکردنی زیان لە نەخۆشانی تووشبوو بە چەندین برینداربوون. سوودە سەرەکییەکانی جێگیرکردنی دەرەکی بریتین لە جێگیرکردنی خێرای ڕێژەیی شکانەکە، یارمەتی کەمکردنەوەی ئازار، کەمکردنەوەی خوێنبەربوون، و کەمکردنەوەی نەخۆشی وەڵامدانەوەی هەوکردنی سیستماتیک بۆ ئاسانکاری چاودێری.

2.2.4 شکانی ناو جومگە

جێگیرکردنی دەرەکی بەزۆری پێوەرێکی کاتییە کە داپۆشینی شانە نەرمە ناسکەکان لە شکاوی ناجێگیر یان شکانی ئاڵۆزی ناو جومگەدا دەپارێزێت؛ هەروەها بژاردەیەکە بۆ شلبوونەوەی جومگەکان یان چاککردنەوەی بەستەرەکان کە جێگیرکردنی ناوەوەی یەک قۆناغی یەک قۆناغی ناتوانرێت. هەموو جومگە سەرەکییەکان دەتوانرێت بەم شێوەیە پرد بکرێت، بەڵام زۆربەی کات مەچەک و ئەژنۆ و پاژنەی پێ.

2.2.5 کەموکووڕی ئێسک یان شانە نەرمەکان

لە نەخۆشانی تووشبوو بە کەموکووڕییەکی توندی شانە نەرمەکان و ئێسک، دەتوانرێت چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی بەکاربهێنرێت بۆ کورتکردنەوەی ئەندامەکە لە قۆناغێکدا و پاشان گەڕاندنەوەی درێژی ئەندامەکان بە هۆی دروستبوونی ئێسک دروستکردن لە قۆناغی دووەمدا.

2.2.6 چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی کە وەک ئامرازێک بۆ ڕێستکردنی ناڕاستەوخۆ بەکاردێت

دوای کەمکردنەوەی شکاوی، کاتێک کە پلێتی جێگیرکردنی ناوەوە یان نینۆکی ناو مێشک دادەنرێت، دەتوانرێت شوێنی شکاوییەکە بە قفڵکردنی جێگیرکەری دەرەکی بپارێزرێت. هەندێک جار دەتوانرێت جێگیرکەرێکی دەرەکی بۆ ماوەیەک بمێنێتەوە بۆ دابینکردنی جێگیرکردنی زیادە لە کاتێکدا جێگیرکردنی ناوەوە بە ڕادەی پێویست بەهێز نییە. جێگیرکەرەکانی دەرەکی یان سەرقاڵکەری ڕان دەرکەوتووە کە ڕۆڵێکی گرنگیان هەیە لە کاتی دانانی نینۆکی ناو مێشکی شانە. پێنێکی شنێیی دەخرێتە ناو لای پشتەوەی خاڵی چوونە ژوورەوەی نینۆکی نزیک لە ناوەڕاستی شانە و لە ئێسکی پاژنەدا، کە بە داری درێژ بەستراوەتەوە. ئەمەش ڕاکێشانی هاوسەنگی ناوچەیی دابین دەکات و هەروەها درێژی، سوڕانەوە و میحوەرەکەی شکاوی پێش دانانی بزماری ناو مێشک لە شوێنی ئەژنۆی فلیکسکراو یان درێژکراوەدا ڕێکدەخات.

دانانی نینۆکی ناو مێشک بە شانە لەگەڵ کشانەوەی بڕاکێتی جێگیرکردنی دەرەکی

3.بنەماکانی بەکارهێنانی ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی

3.1 لایەنە بایۆمیکانیکییەکان

بەلایەنی کەمەوە 2 پێن لە هەر بلۆکێکی سەرەکی شکاویدا لە ناوچەی سەلامەتی ئەناتۆمیدا دابنێ، لەگەڵ پێنەکان کە تا دەتوانرێت بە شێوەیەکی بەرفراوان جیابکرێنەوە. ئەگەر بارودۆخی شانە نەرمەکان ڕێگەیان پێبدات، پێویستە پێنەکانی جێگیرکردنەکە تا ئەو جێگایەی کە دەتوانرێت لە کۆتایی شکاندنەکە نزیک بکرێنەوە، بەڵام نابێت بچێتە ناو هیماتۆمای کۆتایی شکاندن یان بچێتە ناو شوێنی ڕوپۆشکردنی پێست. ئەگەر جێگیرکردنی ناوخۆیی درێژکراوە پلانی بۆ دابنرێت، پێویستە پێنەکانی جێگیرکردن لە ئەگەری بڕینی نەشتەرگەری و دەستڕاگەیشتن بە نەشتەرگەری (ناوچەی نەشتەرگەری) دوور بکەونەوە. داری بەستنەوەکان دەبێ تا دەتوانرێت لە ئێسکەوە نزیک بکرێنەوە بۆ زیادکردنی سەقامگیری. سەقامگیری جێگیرکەری دەرەکی بەندە بەم هۆکارانەی خوارەوە.

- مەودای پێنەکانی جێگیرکردن لە کۆتایی شکاندن: تا زیاتر نزیکتر بێت.

- دووری پێنەکانی جێگیرکردن لە هەر بلۆکێکی شکاندن: تا گەورەتر بێت بەهێزتر دەبێت.

- مەودای داری بەستنەوەی درێژخایەن لە ئێسکەوە: تا زیاتر نزیکتر بێت.

- ژمارەی داری بەستنەوە: دوویان بەهێزترن لە یەک.

- ڕێکخستنی چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی (لە نزمترینەوە بۆ بەرزترین هێز): تاکە تەختە/A-شێوە/دوو فڕۆکە.

- چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی کە لەگەڵ جێگیرکردنی ناوەوەی سنووردار (پیچەکانی گرژبوون) تێکەڵکراوە: بە دەگمەن بەکاردەهێنرێت چونکە تێکەڵەی جێگیرکردنی لاستیک و بەهێز تەنها کاتییە.

- تیرەی پیچەکانی شانز یان پێنەکانی شنێ: 6mm دوو هێندەی هێزی لێچونی 5mm ی هەیە.

ئە. چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی تاکە تەختەی تاکلایەنە تاکلایەنە. مەودای پێن لە کۆتایی شکاوی (x).

تا زیاتر نزیکتر بێت، جێگیرتر دەبێت. مەودای پێنەکانی جیاواز لە بلۆکی سەرەکی شکاوی (Y): تا زیاتر دوورتر بێت جێگیرتر دەبێت.

تا دوورتر بێت، جێگیرتر دەبێت. مەودای ڕۆدەکانی بەستنەوەی درێژخایەن لە ئێسکەوە (Z): تا نزیکتر بێت جێگیرتر دەبێت.

ب. جێگیرکەری دەرەکی یەکلایەنە، یەکلایەنە، تێکەڵکەری 3-ڕۆدی پێکهاتەیی بنیاتێکی بەسوودە بۆ مەودای بەرفراوانی بەکارهێنان، لەوانەش دووبارە جێگیرکردنەوە.

مۆدێل بۆ کۆمەڵێک بەکارهێنانی بەرفراوان، لەوانەش تەکنیکەکانی ڕێستکردن.

ج. چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی دوو بەستەری یەکلایەنەی یەکلایەنە.

د. ڕێکخستنی دوو فڕۆکەی تاکلایەنە (▲ ڕێکخستن).

هـ. ڕێکخستنی دوولایەنە لەگەڵ پێنەکانی جێگیرکردنی دزەپێکەر. ئێستا بە دەگمەن بەکاردەهێنرێت.

جێگیرکردنی دەرەکی ناجێگیر پرۆسەی چاکبوونەوەی شکاوی دوادەخات، بەڵام چوارچێوەیەکی جێگیرکردنی دەرەکی زۆر ڕەقیش هەروا.

هەندێک جار پێویستە جێگیرکردنی جێگیر داینامی بکرێت و بارەکە زیاد بکرێت بە هۆی هەڵگرتنی کێشی بەشەکی یان تەواو و/یان گۆڕینی پێکهاتەی چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی.

3.2 تەکنیکەکانی جێگیرکردنی دەرزی جێگیر

- خۆت ئاشنا بکە بە ئەناتۆمی بۆ ئەوەی دەمار و خوێنبەرەکان و ڕیشاڵەکان بریندار نەبیت.

- ڕێگە مەدە پێن یان پیچەکانی جێگیرکردن بچنە ناو جومگەکەوە.

- دوور بکەوەرەوە لە کۆتاییەکانی شکاوی و هیماتۆما.

- دوور بکەوەرەوە لە ناوچەکانی شلبوونەوەی پێست یان چەقین.

- پێش کونکردنی قۆرغی ئێسک بۆ ئەوەی زیان بە گەرمی نەگات (کە دەبێتە هۆی نەکرۆزی ئەڵقەیی).

- پێنەکانی جێگیرکردن دەبێت درێژییەکی گونجاویان هەبێت بۆ دروستکردنی چوارچێوەیەکی گونجاو.

3.2.1 بڕبڕەی پشت

تا پێنەکەی دریل یان جێگیرکردن تیژتر بێت، گەرمی کەمتر بەرهەم دێت. تا زیاتر پیچکردنەکە خێراتر بێت، پلەی گەرمی بەرز دەبێتەوە. تێکچوونی گەرمی ئێسکەکە نیگەرانییەکی جددییە چونکە ئەمە دەبێتە هۆی دروستبوونی ئێسکی مردووی ئەڵقەیی، کە لە بەرامبەردا دەبێتە هۆی شلبوونەوە و/یان هەوکردنی زوو. پێنەکانی جێگیرکردن کە بە دروستی دانراون، پێویستە گرتنی باشیان هەبێت لەسەر هەردوو قۆرغەکە، لە کاتێکدا نووکەکە نابێت زۆر دوور بکەوێتەوە.

3.2.2 دیافیز

لە ئیپیفیزدا بەرهەمهێنانی گەرمی کێشە نییە. لەوانەیە سەلامەتتر بێت کە لەم خاڵەدا پیچەکانی خۆکوڵکردن بەکاربهێنرێت، چونکە ئاسانە لە کاتی پیچکردنی پیچەکاندا کونە پێش کونکردنەکان لەدەست بدەیت. پێویستە خۆت بەدوور بگرێت لە چوونە ژوورەوەی پێنەکانی جێگیرکردن بۆ ناو جومگەکە چونکە مەترسی تووشبوون بە تۆوکردنی کۆئەندامی هەناسەدان هەیە بۆ ناو جومگەکە.

3.2.3 ناوچەی سەلامەتی

بۆ ئەوەی دەمارەکان و خوێنبەرەکان و ڕیشاڵەکان و ماسولکەکان بریندار نەبن، پزیشکی نەشتەرگەری دەبێت ئاشنا بێت بە ئەناتۆمی ئەندامەکە بە هەموو بڕگەیەک و ناوچەی سەلامەتی بۆ دانانی پێنەکانی جێگیرکردن بەکاربهێنێت.

وێنە 3.3.3-2 ناوچەی سەلامەت بۆ دانانی پێنی جێگیرکردنی دەرەکی.

ڕانێک.

وێنەی 3.3.3-2 (بەردەوامە)

ب تیبیا.

وێنەی 3.3.3-2 (بەردەوامە)

c humerus، دیمەنی پشتەوە.

کاتێک لە یەک فڕۆکەدا بەکاردەهێنرێت، پێویست ناکات پیچی شانز بخورێتە ناو لوتکەی پێشەوەی شانە. لوتکەی شانەیی پێشەوەی شانە ئێسکێکی ئەستووری هەیە و کونکردن گەرمییەکی زۆر دروست دەکات، کە لەوانەیە ببێتە هۆی نەخۆشی نەشتەرگەری ئێسکی دووەم. لە شانە دوورەکاندا، مەترسی بریندارکردنی ماسولکەکانی پێشەوەی شانە و درێژکەرەوەی دیجیتاڵ هەیە.

4. پێکهاتەکان

4.1 سیستەمی تیوب-رۆد

4.1.1 پیچەکانی شانز 

پیچەکانی شانز پێنەکانی جێگیرکردنی بەشەکی بڕبڕەدارن. بە تیرە و درێژی جیاواز (درێژی ڕۆد و درێژی تار) و نوکی جیاواز بەردەستن. نوکی پیچی ستانداردی شانز نووکێکی شێوەی ترۆسە (وێنەی 3.3.3-3a) و بەزۆری پێویستی بە پێش کونکردن هەیە.

وێنە 3.3.3-3 پیچەکانی شانز.

نووکێکی ستانداردی شێوەی پێنی سوکێت.

B نوکی خۆدروشمی.

پێنەکانی خۆ کونکردن و خۆ لێدان نووکێکی تیژی تایبەتیان هەیە کە دەتوانێت لە هەمان کاتدا تارەکان کون بکات و ببڕێت کاتێک کە خراپە.

پیچەکانی شانز بە پۆڵا، تیتانیۆم یان هایدرۆکسی ئاپاتایت پۆشراو بەردەستە. پێنەکانی پۆشراو بە هایدرۆکسی ئاپاتایت دەتوانن گرتنی باش لە ئێسکدا بەدەست بهێنن، ڕێگە بە گەشەکردنی زووی ئێسک دەدات و دوورکەوتنەوە لە شلبوونەوە. ئەم جۆرە پینە بۆ ئەو نەخۆشانە گونجاوە کە بۆ ماوەیەکی زۆر جێگیرکەری دەرەکی لە شوێنی خۆیانن.

4.1.2 پێنەکانی شتاینەر

پێنەکانی شتاینەر بەزۆری وەکو پێنەکانی جێگیرکردن بەکاردەهێنرێن کە دەچنە ناو ئێسکەکانەوە. نووکەکانیان لە شێوەی قۆڵی دریلدان و پێویستیان بە پێشوەختە کونکردنە لە ئێسکی قژدا پێش دانانی.

4.1.3 بۆری/ڕۆد

بەپێی تایبەتمەندییەکانی بۆری/ڕۆدەکان، ٤ مۆدێلی جیاواز هەیە:

• گەورە: 11 ملم بۆری/ڕۆد، پیچەکانی شانز 4~6 ملم.

• مامناوەند: 8 ملم بۆری/ڕۆد، پیچەکانی شانز 3~6 ملم.

• بچووک: 4 ملم بۆری/ڕۆد، پیچەکانی شانز 1.8 بۆ 4 ملم.

• مینی: سیستەمی 2 ملم بۆ پەنجەکان، دیزاینی ئاسایی، لەگەڵ گیرەی فرە پێن بۆ جێگیرکردنی وایەرەکانی K و 2 ملم داری.

مۆدیولەکانی ئەم سیستەمە بە داری ڕیشاڵی کاربۆنی پێش شێوە و کێشراو تەواو دەکرێن. بۆ سایتەکانی جێگیرکردنی سەخت وەک مەچەک، مۆدیولەکانی T-joint یش بەردەستە.

4.1.4 گیرە

گیرەکان بەکاردەهێنرێن بۆ بەستنەوەی بۆری/ڕۆد و پێنەکانی جێگیرکردن. هەروەها دەتوانرێت بۆرییەکان/ڕۆدەکان بە گیرەیەکی گونجاو (لول) بە یەکەوە ببەسترێتەوە بە یەکترەوە.

وێنەی 3.3.3-5 گیرە

گیرەی خۆ قفڵکردن بۆ بەستنەوەی پیچ و بۆری/ڕۆدەکانی شانز.

B گیرەی تێکەڵاو بۆ بەستنەوەی دوو دار یان بۆری.

C گیرەی فرە-پینی گشتگیر.

D گیرەی بۆری تیوب بۆ بەستنەوەی دوو بۆری.

4.2 سیستەمی چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی تاکلایەنە

دەتوانرێت بلۆکی شکاوی بە گیرەی دوو پێن یان گیرەی تایبەتمەند کۆنتڕۆڵ بکرێت. دەتوانرێت پێکهاتەیەکی ناوەندی بڕبڕەدار ببەسترێتەوە بۆ سەرقاڵکردن یان پاڵەپەستۆ بۆ درێژکردنەوەی ئێسک و/یان گواستنەوەی ئێسک.

سیستەمی جێگیرکردنی دەرەکی تاکلایەنە بۆ گواستنەوەی ئێسک

4.3 جێگیرکردنی دەرەکی تێکەڵاو

جێگیرکردنی دەرەکی تێکەڵاو بۆ شکانەکانی تەنیشت جومگە بەکاردێت و پێویستی بە پێنێکی کیرشنەری گرژکراو هەیە بۆ جێگیرکردنی ئەڵقە و پیچێکی ئاسایی شانز بۆ دیافیز. بەزۆری ئەڵقەیەکی دەوری 3/4 بەکاردەهێنرێت. جێگیرکەری ئەڵقەی تێکەڵاو بە شێوەیەکی سەرەکی بۆ شانە نزیک و دوور بەکاردەهێنرێت.

ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی تێکەڵاو بۆ شکانی فلاتۆی شانە. هەروەها دەتوانرێت بۆ شکانی دەوروبەری جومگەی شانە دوورەکان بەکاربهێنرێت. پێکهاتەی شێوەی V سەقامگیری باش edics دابین دەکات

4.4 کۆتایی جێگیرکردنی دەرەکی جێگیرکردن

سوودی سیستەمی جێگیرکردنی دەرەکی تەواو دەوری ئەوەیە کە میحوەرەکانی بارگرانی بار و میحوەرەکانی ئێسک و پروسکی بە ناوەندی سیستەمی جێگیرکردنی دەرەکی دەوری و هەروەها میحوەرە درێژخایەنەکەی ئێسکدا تێدەپەڕن. سیستەمی جێگیرکەری دەرەکی دەوری دەتوانرێت بۆ درێژکردنەوەی ئێسک و مامەڵەکردن لەگەڵ ئێسک و چارەسەرکردنی شکانی سادە و ئاڵۆز بەکاربهێنرێت.

ئەڵقەی شانەیی جێگیرکردنی دەرەکی

وێنەی کلینیکی سیستەمی جێگیرکردنی دەرەکی ئەڵقەی شانە

بەکارهێنانی ئەم تەکنیکە ڕێگە بە هەڵگرتنی کێشی زوو دەدات. بۆ شکانی نوێ، ئێمە چوارچێوەیەکی سادەی جێگیرکردنی دەرەکیی تاکلایەنەمان پێ باشترە بۆ چارەسەرکردن. مامەڵەکردن و درێژکردنەوەی ئێسک دەتوانرێت بە هەمان شێوە بە سیستەمی جێگیرکردنی دەرەکی تاکلایەنە چارەسەر بکرێت، بەڵام دەکرێت ئەنجامدانی ڕاستکردنەوەی شێواوی ئاڵۆز، بەردەوام و فرە تەختەیی قورس بێت، کە بۆ ئەوان جێگیرکەرێکی دەرەکیی دەوری پێشنیار دەکرێت. کاتێک وەکو جێگیرکردنی دەرەکی بەکاردەهێنرێت، جێگیرکەری دەرەکی دەوری سەقامگیرییەکی ڕێژەیی دابین دەکات. کاتێک دەرزییەکە بە فڕۆکە جیاوازەکاندا تێدەپەڕێت بۆ جێگیرکردنی فرە فڕۆکە، ئەم پێکهاتەیە پلەیەکی بەرزی سەقامگیری دابین دەکات. بەهێزی پێکهاتەکە بەپێی پێکهاتەی جێگیرکردنەکە، ژمارەی ئەڵقەکانی بەکارهێنراو و جۆری پێنەکانی بەکارهێنراو، وەکو پێنەکانی کیرشنەر یان پیچەکانی شانز دەگۆڕێت. بەپێی کۆکردنەوەکە، دەتوانرێت شکاوییەکە بکێشرێتەوە یان پاڵپێوە بکێشرێت، هەروەها دەتوانرێت شێواوییەکەش ڕاست بکرێتەوە. جێگیرکەری دەرەکی ئەڵقە بەزۆری بۆ سەرقاڵکردنی ئێسک دروستکردن بەکاردەهێنرێت بۆ ڕاستکردنەوەی کەموکوڕی ئێسک، کورتبوونەوە و شێواوی.

4.5 ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی هێنج

بەکاردێت بۆ پاراستنی جێگیرکردنەوەی جومگە هەڵکەوتووەکان یان شلبوونەوەی شکاوی و بۆ ڕێگەدان بە هەندێک جووڵەی جومگە (کۆنتڕۆڵکراو) بۆ ڕێگریکردن لە ڕەقبوونی جومگەکان. زۆرترین جار بۆ جومگەی ئەژنۆ بەکاردەهێنرێت.

5 دروستکردنی چوارچێوەی ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی

5.1 ناونانی پێکهاتەکانی چوارچێوە

ڕێگەی جیاواز هەیە بۆ پۆلێنکردنی پێکهاتەی چوارچێوە، بە شێوەیەکی سەرەکی لەسەر بنەمای:

- کردار.

- دیزاینی چوارچێوە.

- فڕۆکەی بەکارهێنان.

- کارەکتەریزەکردن.

5.1.1 چوارچێوەی تاکلایەنە

چوارچێوەی یەکلایەنە زۆرترین بەکارهێنراوی شێوازی چوارچێوەی جێگیرکەری دەرەکییە بۆ چارەسەرکردنی شکانی دیافیزی تازە. چوارچێوەکە لە یەک تەختەدا بەکاردەهێنرێت، بۆ نموونە پێشەوە یان ناوەندی بۆ شانە و پێشەوە یان لایەنی یان لایەنی ئێسکی ڕان. پێنەکانی جێگیرکردن لە ڕێگەی پێستەوە لە لایەکەوە دەخرێنە ناوەوە و دەچنە ناو قۆڵی دووانە. دەبێت پێنەکە لە دووری جومگەکە، لە دەرەوەی بەشی ڕەنگدانەوەی کەپسوولی جومگەکە، دابنرێت بۆ ئەوەی لە سپێسیس لە جومگەکاندا نەبێت. ئەو دوو دارە لە یەک فڕۆکەدا یان لە دوو فڕۆکەی جیاوازدا دانراون و دواتر بەیەکەوە دەبەسترێنەوە.

5.1.2 چوارچێوەی دوولایەنە

پێنەکەی سزچێسین بە پێستدا لە لایەکەوە تێدەپەڕێت و دەچێتە ناو قۆڵۆنی دوولامینیارەوە و دواتر بە پێستی لای بەرامبەردا تێدەپەڕێت. چوارچێوەی دوولایەنە بۆ چارەسەری یەکلاکەرەوەی شکانەکان پێشنیار ناکرێت، بەڵام لەوانەیە بۆ جێگیرکردنی کاتی بەکاربهێنرێت.

5.1.3 چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی بڕاو

لە ڕێکارەکانی کۆنترۆڵکردنی زیان بەکاردێت بۆ گرتنی ئەو شوێنانەی کە برینداربوونی توندی شانە نەرمەکان یان شکانی ئاڵۆزی ناو جومگە و شلبوونەوەی شکان.

شکانەکانی پێڵڤیک، شکانی نزیک لە ئێسکی ڕان، و شکانی نزیک لە شانە بە بەکارهێنانی ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی کاتی لە سەرانسەری ئەژنۆ و جومگەکانی پاژنەی پێدا بێ جووڵە کران.

ئەو سەقامگیرییەی کە لەلایەن چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکییەوە دابین دەکرێت ڕێگە بە وەرگرتنەوەی شانە نەرمەکان و هەروەها بۆ سی تی سکان و پلاندانانی پێش نەشتەرگەری دەدات. چوارچێوەی تاکلایەنە زۆرترین جار بەکاردەهێنرێت، و پێویستە پێنەکانی جێگیرکردن لە دەرەوەی ناوچەی برینداربوون و ئەدای داهاتووی نەشتەرگەری یەکلاکەرەوە دابنرێت.

5.1.4 چوارچێوەی درێژکردنەوە

ئیلیزارۆڤ ئەم تەکنیکەی بە چوارچێوەیەکی جێگیرکردنی دەرەکی دەوری ناساند. دەتوانرێت چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی بۆری و چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی یەکلایەنە بەکاربهێنرێت بۆ جێبەجێکردنی ئەم بنەمایەی کشانەوەیەکی خاو، لەگەڵ ئەو زیانانەی کە ڕاستکردنەوەی هەردوو شێواوی گۆشەیی و خولانەوەی ناتوانرێت لە هەمان کاتدا ئەنجام بدرێت مەگەر درێژبوونەوە بە بزمارکردنی ناو مێشک ئەنجام نەدرێت.

5.2 تەکنیکەکانی جێگیرکردنەوەی نەخشدار

سوودی چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی تێکەڵاو ئەوەیە کە ڕێگە بە کەمکردنەوە و پردکردن و جێگیرکردنی هەموو ئێسکە درێژەکان دەدات، ئەو ناوچانەی کە تەنیشت جومگەکەن، و خودی جومگەکە (Trans articular).

دانانی پیچەکانی شانز دەتوانێت لیبڕاڵ بێت، ڕێگە بە هەڵبژاردنی شوێنی جێگیرکردنی ئەناتۆمی گونجاو دەدات بۆ پیچەکانی شانز یان ناوچەی گونجاوی جێگیرکردن بەپێی جۆری شکان و برینداربوونی شانە نەرمەکان. کەمکردنەوەی پارچە شکانی سەرەکی دەتوانرێت بە تەکنیکەکانی کاریگەری و کەمکردنەوەی ناڕاستەوخۆ ئەنجام بدرێت، لە هەمان کاتدا ڕۆیشتنی خوێن بۆ ئێسک و شانە نەرمەکان دەپارێزرێت. بەکارهێنانی ئەم تەکنیکە ڕێگە بە ڕێکخستنەوەی کەمکردنەوەی شکاوی دەدات لە هەر کاتێکدا.

تەکنیکى کەمکردنەوەى تێکەڵاو.

A جۆری B شکانی لق و پۆپی شانەیی.

B بۆ هەر بلۆکێکی سەرەکی شکاوی، 2 پێنی جێگیرکردن لە دەرەوەی ناوچەی برینداربووندا خراپ دەکرێن.

C جێگیرکردنی C بە داری بەستنەوە بە گیرەی گشتگیرەوە بەستراوەتەوە، ئەمەش وای لێدەکات 2 دەستە بۆ کەمکردنەوەی شکانی ناڕاستەوخۆ.

D دوای ئەوەی شکاوییەکە جێگیرکرایەوە، داری بەستنەوەی سێیەم بە 2 داری بەستنەوەی یەکەمەوە دەبەسترێتەوە بە گیرەی بۆری بۆری.

▲ نیشاندانی ئامێری جێگیرکردنی دەرەکی تێکەڵاو. تیبیایەک. ب فێمور. C Trans-Knee.

6 بەکارهێنانی تایبەت

6.1 جومگە یەکگرتن

بەکارهێنانی تایبەتی جێگیرکەرانی دەرەکی بریتییە لە تێکەڵکردنی جومگەکان بە پاڵەپەستۆ لەگەڵ جێگیرکەری دەرەکی دوولایەنە. ئەم بنەمایە ناوبەناو بۆ تێکەڵکردنی جومگەکانی پاژنەی پێ و ئەژنۆ و ئەژنۆ بەکاردەهێنرێت، بە تایبەت لە بوونی هەوکردندا.

6.2 هەوکردن

جێگیرکردنی دەرەکی بریتییە لە چارەسەری کۆتایی بۆ هەوکردنی توند یان نەبوونی تووشنەکراوی شکاوییەک، چونکە بەزۆری دەتوانرێت پێنەکانی جێگیرکردن لە شوێنی تووشبوونەکە دوور بخرێنەوە.

6.3 ئێسک و پروسکی چاککەرەوە

ئێسکبڕین بۆ ڕاستکردنەوەی شێواوییەکان کاتێک کە بارودۆخی شانە نەرمەکان خراپن یان تێکچووە و مەترسی بەکارهێنانی جێگیرکردنی ناوەوە بەرزە، لەم حاڵەتەدا ڕەنگە کەوانەکانی جێگیرکردنی دەرەکی بۆ جێگیرکردن بەکاربهێنرێت. ئاماژەیەکی دیکەش بریتییە لە ئێسکبڕین لەگەڵ مامەڵەکردن لەگەڵ ئێسک لە یەک کاتدا. ئەمە بەزۆری پێویستی بە ڕاستکردنەوە هەیە لەگەڵ چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی دەوری.

6.4 مامەڵەکردن لەگەڵ ئێسک - سەرقاڵکردنی ئێسک دروستکردن

سەرقاڵکردنی ئێسک لەسەر بنەمای بنەمای پاراستنی پەریۆستیۆمی ئیلیزارۆڤ دامەزراوە بۆ ئەوەی ئێسکی ورد بڕاو بتوانێت بە هێواشی سەرقاڵ بکرێت (0.5-1 ملم/ڕۆژ)، و ئێسکی نوێ لەم بۆشاییەدا دروست دەبێت. ڕێژەی خاوبوونەوەی سەرقاڵکردن دەبێتە هۆی چاکبوونەوەی ئێسک، لە کاتێکدا ڕێژەی خێراتری سەرقاڵکردن کە لە بەرگەگرتنی پەستانی شانەکان تێدەپەڕێت، نابێتە هۆی دروستبوونی ئێسک. چەقۆی ئێسکی هەڵگیراو یان سەرقاڵکەر، وەک ئەوانەی شکاون، هەروەها بە هەموو قۆناغەکانی پێگەیشتنی چەوریدا تێدەپەڕن تا چاکبوونەوەی ئێسک ڕوودەدات. ٣ ئاماژە هەیە بۆ بەکارهێنانی ئەم تەکنیکە و هەندێک جار ئەم ئاماژانە ڕەنگە پێکەوە بژین:

- درێژکردنەوەی ئەندامەکان.

- مامەڵەکردن لەگەڵ ئێسکی بەشی بۆ چارەسەرکردنی کەموکوڕی ئێسک.

- ئێسک و پروسکی چاککەرەوە.

گونجاوترین چوارچێوەی جێگیرکردن بۆ ئەم مەبەستە بریتین لە چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی دەوری (بە چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی نیمچە بازنەیی یان بەبێ چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی نیمچە بارودۆخی) و چوارچێوەی جێگیرکردنی دەرەکی تاکلایەنە.

6.5 نۆژەنکردنەوەی جومگە و جووڵەی بەردەوام

جێگیرکەری دەرەکی هێنج کراو زیادکردنێکی گرنگە بۆ ژمارەیەک لە برینداربوونی ئاڵۆزی ناجێگیری ئەژنۆ، لەوانەش شلبوونەوەی درێژخایەن یان چارەسەرنەکراوی ئەژنۆ دوای دووبارە جێگیرکردنەوەی بڕین و چاککردنەوەی بەستەرەکان. جێگیرکەرێکی دەرەکی هێنج کراو ڕێستکردنی ئەژنۆ بە کۆکردنەوەی کۆنترۆڵکراو دەپارێزێت. پاراستنی شوێنی جێگیرکردنەوە یەکەمایەتی یەکەمە. ناسەقامگیری بەڕێوەبردنی قورسترە لە لەدەستدانی جووڵە. میحوەرەکە پێویستی بە دانانی وردی لە ژێر فلۆرۆسکۆپیدا هەیە. لادانێکی کەم لە شوێنی هێنجەکەدا دەتوانێت کاریگەرییەکی بەرچاوی هەبێت لەسەر کارەکانی.

▲ دانانی جێگیرکەری دەرەکی هێنج بۆ ئەژنۆ.

7 چارەسەری دوای نەشتەرگەری

7.1 PIN tract care

کاردانەوەی ڕێڕەوی پێنەکە بەندە بە شوێن و سەقامگیری پێنەکەی جێگیرکردن، چارەسەری دوای نەشتەرگەری تیمی پەرستاری و نەخۆشەکە. تەکنیکەکانی کەمکردنەوەی تێکەڵاو زیاتر سوودی هەیە چونکە ڕێگە بە هەڵبژاردنی باشترین شوێنی ئەناتۆمی دەدات بۆ پێنی جێگیرکردن بەپێی جۆری شکاوی. نەخۆشخانەکە پێویستە پرۆسەی چاودێریکردنی ڕێڕەوی پێنێکی ڕوونی هەبێت، و پەرستارانی بە ئەزموون پێویستە نەخۆشەکان فێری ئەوە بکەن کە چاودێری ڕێڕەوی پێن بە تەنیا ئەنجام بدەن. بە دوورکەوتنەوە لە برینداربوونی گەرمی و دروستبوونی هێماتۆمای ناوخۆیی لە کاتی دانانی پێن، و بەکارهێنانی دەرمانی پاککەرەوەی کحول بۆ پاککردنەوەی شوێنی پێنەکە لە چاودێری بەدواداچوون، و بەکارهێنانی پەردەی پەستانی داخراو، هەوکردن و شلبوونەوەی پێنەکە دەتوانرێت بە شێوەیەکی بەرچاو کەم بکرێتەوە.

7.2 هەوکردنی تراکت پین 

PIN tract care سەرەتا دەبێت دانانی پێنێکی دروستی هەبێت. بۆ پیچەکانی شانزی ئاسایی، بەزۆری پێویستە پێش کونکردن و پێنەکە بە دەست دەخرێتە ناوەوە بۆ کەمکردنەوەی نەکرۆزی گەرمی. گرژی شانە نەرمە نەگونجاوەکان لە دەوری پێنەکە دەبێت لە کاتی نەشتەرگەریدا دەربچێت. چاودێریکردنی دروستی ڕێڕەوی پێنەکان گرنگە بۆ کەمکردنەوەی ڕوودانی ئاڵۆزییەکانی کۆئەندامی چاو. هەوکردنی تراکت و شلبوونەوەی پیچ دەتوانرێت چارەسەر بکرێت بە لابردنی پێنی شل و دووبارە چەقۆکێشان لە شوێنێکی تردا.

7.3 کۆکردنەوە

جگە لە چەند حاڵەتێکی تایبەت (جێگیرکردنی پرد، بەکارهێنانی فریاگوزاری، ڕێکخستنی گرژی)، بیرینگی کێشی بەشەکی لە سەرەتای جێگیرکەری دەرەکیدا ڕێگەپێدراوە. لەگەڵ پێشکەوتنی چاکبوونەوە، دەتوانرێت وردە وردە بیرینگی کێشی تەواو زیاد بکرێت. پێویست بە زیادکردنی ئامێری داینامیزەکردنی زیادە ناکات بۆ جێگیرکەری دەرەکی. هەڵگرتنی کێشی بەشەکی یان تەواو باشترین و کاریگەرترین ڕێگەی دینامیزەکردنە.

8 ماوەی جێگیرکردنی دەرەکی

8.1 گۆڕینی چارەسەرکردن

٣ بژاردەی چارەسەری بنەڕەتی هەیە:

• جێگیرکەری دەرەکی وەک چارەسەری یەکلاکەرەوە بەکاربهێنە تا شکاوییەکە چاک دەبێتەوە.

• گۆڕینی پێشوەختە بۆ جێگیرکردنی ناوخۆیی.

• بگۆڕە بۆ چارەسەری نەشتەرگەری، وەک گچکە، ئۆرتۆزی و هتد.

ئەگەر گۆڕینی گۆڕانکاری بۆ جێگیرکردنی ناوخۆیی، دەبێت بە زووترین کات ئەنجام بدرێت (لە ماوەی 2 هەفتەدا) چونکە ڕێژەی ئاڵۆزییەکان بە شێوەیەکی بەرچاو کەمترە لە ڕێژەی درەنگ گۆڕینی.

پێویستە ئەم یاسایانەی خوارەوە جێبەجێ بکرێن لەکاتی پلاندانان بۆ هەر نەشتەرگەرییەک پێش، لە کاتی، یان دوای جێگیرکردنی کاتی:

• ئەگەر چاندنێکی نوێ لە دەوری شوێنی جێگیرکردنی دەرەکی ئەسڵی دانرا، دەبێت هەموو تراکتەکانی پین پاک بێت. هەندێک جار ڕێکارەکە لە دوو قۆناغدا ئەنجام دەدرێت، لەگەڵ یەک قۆناغ بۆ پاککردنەوەی ڕێڕەوی پێنەکانی ئەسڵی و قۆناغی دووەم بۆ ئەنجامدانی جێگیرکردنی یەکلاکەرەوە.

هەر شوێنێکی ڕێڕەوی پێن کە لە 10 بۆ 14 ڕۆژ زیاتر بێت، بە کۆلۆنیالیزەکراو دادەنرێت و پێویستە پاک بکرێتەوە و بە شێوەیەکی بێهۆشکەر پێش جێگیرکردنی یەکلاکەرەوە پاک بکرێتەوە.

ئەگەر هەر گومانێک هەبێت لەبارەی نەزۆکی ئەم شوێنانەی کە پێنەکانی پێن یان کۆئەندامی هەرس پێشتر تووش بووە، ماوەی پشوودانی پین' کە لانیکەم 10 ڕۆژە پێویستە دوای لابردنی تراکتی پین پێش ئەوەی چاندنێکی نوێ دابنرێت.

پێویستە دژە زیندەییەکان بە شێوەیەکی خۆپارێزی بە سپێکتریمی دژە میکرۆبی بەکاربهێنرێت کە بەکتریاکانی هەوکردنی پێشووی ڕێڕەوی پێنەکان دەگرێتەوە.

• بەدواداچوون بۆ ٦ هەفتەی یەکەم دوای گۆڕینی جێگیرکەری ناوەوە دابخە.

ئەگەر بەڵگەی کێشەیەک لە رێڕەوی پێنەکەدا هەبوو، باشتر وایە جۆرەکانی بەکتریا دەستنیشان بکرێت، دژە زیندەیی بەکاربهێنرێت، پێنەکە بگۆڕدرێت و دووبارە شوێنی بۆ دابنێیتەوە و بەردەوام بیت لە چارەسەرکردن بە جێگیرکەرێکی دەرەکی. چاودێری رێڕەوی پین دەبێت نەخۆشەکە بەشدار بکات بۆ دڵنیابوون لە ئەنجامە گونجاوەکان. ئەگەر جێگیرکەری دەرەکی دەبێت بە جێگیرکردنی ناوەوە لە قۆناغی درەنگدا بگۆڕدرێت، پێشنیار دەکرێت کە ماوەی 'Pin Res ی 5' لانیکەم 10 ڕۆژ بێت، واتە دوای لابردنی جێگیرکەری دەرەکی، پێویستە سەرەتا کۆکراوەی پێنەکە پاک بکرێتەوە و پچڕاوە، و پاشان بە سپلینت جێگیر بکرێت تاوەکو کێشەی تراکتەکەی پێنەکە چارەسەر دەکرێت پێش دواخستنی نەشتەرگەری جێگیرکردنی ناوەوە. دەتوانرێت لەم ماوەیەدا دژە زیندەییەکان بە شێوەیەکی گونجاو بەکاربهێنرێت.

8.2 جێگیرکردنی کۆتایی

جێگیرکردنی دەرەکی فریاگوزاری دەتوانێت سەقامگیری کاتی ئەندامەکە بەدەست بهێنێت و ڕێگە بە چاکبوونەوەی شانە نەرمەکان بدات. تا ئەو کاتەی کە بارودۆخی شانە نەرمەکان جێگیر بن، دەتوانرێت جێگیرکەری دەرەکی بە جێگیرکردنی کۆتایی ناوەوە بگۆڕدرێت. بە شێوەیەکی ئایدیاڵ، پێویستە لە ماوەی ١٠ ڕۆژدا بە جێگیرکردنی ناوەوە بگۆڕدرێت.

ئەگەر جێگیرکردنی دەرەکی هێشتا جێگیر بێت و هیچ نیشانەیەکی ئاڵۆزییەکان نەبێت، جێگیرکردنی جێگرەوە پێویست نییە. ئەگەر ڕووپۆشی پێستەکە خراپ بێت، یان نیگەرانی هەیە سەبارەت بە تێکچوونی توندی شانە نەرمەکان و مەترسی تووشبوون بە کەمکردنەوەی کراوە زۆرە، دەتوانرێت جێگیرکەری دەرەکی وەک چارەسەری کۆتایی شکانەکە بمێنێتەوە.

پێشکەوتنی چاکبوونەوەی شکان دەبێت بە وردی چاودێری بکرێت و ئەگەر پێشکەوتن نەبێت، پێویستە چارەسەری دیکە لەبەرچاو بگیرێت.