दृश्यां: 0 लेखक: साइट संपादक प्रकाशन वेळ: 2025-04-01 मूळ: सायट
दी गुडघ्याच्या सांध्यांत ४ हाडां आसतात: फीमर, टिबिया, पॅटेला आनी फायबुला.
तातूंत ३ विभाग आसतात: मध्यवर्ती टिबियोफेमोरल विभाग, पार्श्व टिबियोफेमोरल विभाग आनी पॅटॅलोफेमोरल विभाग आनी ३ विभागांनी सायनोव्हियल पोकळी वांटून घेतल्या.
गुडघ्याक ३ सांध्यां आसतात: मध्यवर्ती टिबियोफेमोरल सांधे, बाजूचो टिबियोफेमोरल सांदो आनी पॅटालोफेमोरल सांदो.
टिबियोफेमोरल सांधा डिस्टल फेमराक टिबियाकडेन जोडटा आनी भायल्या फीमर टेपर्सांत मध्यवर्ती फेमोरल कंडल आनी बाजूक फेमोरल कंडल तयार जाता. टिबिया तुळेन सपाट आसता, पूण प्रवृत्त मेनिस्कस ताका प्रक्षेपित फीमोरल कंडीलांच्या लागींच्या संपर्कांत हाडटा.
फीमोरल कँडील आंतरकॉन्डलर फोसान वेगळे करतात, ताका फेमोरल खांची वा फेमोरल टॅलस अशेंय म्हण्टात.
पॅटेला हें चतुर्भुज स्नायूच्या स्नायूंत गुंथिल्लें बीं हाडाचें हाड आसून तें ट्रॉकॅन्टेरिक खांच आशिल्लो सांदो तयार करता.
चतुर्भुज स्नायूचो यांत्रिक फायदो वाडोवपाचें काम करता. फायब्युलाची तकली गुडघ्याच्या कॅप्सूलांत आसता पूण चड करून वजन घेवपी आर्टिकुलर पृश्ठ म्हणून काम करीना. फेमोरल कंडिल्स आनी टिबियाल पठार हे सांध्याची रेखा तयार करतात.
गुडघ्याच्या सांध्याची स्थिरताय विंगड विंगड मोव ऊतकांक लागून सांबाळटात, जाका लागून सांध्याभितर कुशनिंग संरक्षणय मेळटा.
टिबिया आनी फीमर हांचेर गुडघ्याच्या सांध्याच्या भितरल्या भागांत धक्केबिंदूचें शोशण करपी हायलिन कार्टिलेज लावप जाता.
- डिस्क आकाराच्या बाजूक आनी मध्यवर्ती मेनिसीक लागून अतिरिक्त आघात शोशण मेळटा आनी तशेंच पुराय सांध्यांत गुडघ्याचेर शक्तींचो वितरीत जाता.
-अग्रकुरकुरीत स्नायुबंध (एसीएल) आनी फाटली क्रूसिअट स्नायुबंध (पीसीएल) अग्र-पोस्टेरियर आनी फ्लेक्सन-एक्सटेन्शन हालचालींक स्थीर करतात.
-मध्यम कोलेटरल लिगामेंट आनी पार्श्व कोलेटरल लिगामेंट आपल्या विमानांत गुडघ्याक स्थीर करतात.
-गुडघ्याक स्थीर करपी हेर संरचनांभितर इलिओटिबिया बंडल आनी फाटल्या बाजूच्या शिंगाचो एक भाग हांचो आस्पाव जाता.
गुडघ्याभोंवतणी जायत्यो सिस्टीक रचणूक सादारणपणान मेळटात, तातूंत स्नायू म्यान सिस्ट आनी सिनोव्हियल बुर्सा हांचो आस्पाव जाता. स्नायू म्यान पुळेर म्हळ्यार दाट तंतूमय संयोजी ऊतक आनी श्लेष्म आशिल्ल्या श्लेष्मा आशिल्ल्या सौम्य विकृतताय.
पोप्लिटील सिस्ट (म्हळ्यार बेकर हाचो सिस्ट) हो कुडींतल्या सगळ्यांत चड प्रमाणांत दिसपी सायनोव्हियल सिस्ट. गॅस्ट्रोक्नेमियस स्नायूच्या मध्यवर्ती मुखेल्य आनी अर्दमेंब्रानोसस स्नायूच्या मध्यभागांतल्या बुर्सासावन ताचो उगम जाता. पोप्लिटीयल पुळेर चड करून लक्षणां नाशिल्ले आसतात पूण चड करून गुडघ्याच्या आदिवासी विकारांकडेन संबंदीत आसतात.
गुडघ्याच्या फुडल्या भागांत चार सामान्य बुर्से आसात. सुप्रॅपटेलर बुर्सा गुडघ्याच्या कॅप्सूलाकडेन लागीं आसता आनी तो रेक्टस फेमोरिस स्नायू आनी फीमर हांचेमदीं आसता आनी चडशा प्रौढांत गुडघ्याच्या सांध्याकडेन ताची येरादारी आसता. प्रीपॅटेलर बुर्सा फकत पॅटेलाक अग्रभाग आसा. उपरांतचो इन्फ्रापॅटेलर बुर्सा पॅटेलर स्नायूच्या भायल्या भागाक आनी टिबिया ट्यूबरॉसिटीक उपरांतचो भाग आसता, जाल्यार खोल इन्फ्रापॅटेलर बुर्सा पॅटेलर स्नायूच्या भायल्या भागांत आनी अग्रभागीय ट्यूबरोसिटी हांचेमदीं खोल आसता. उपरांतच्या बुर्साक लागून चड वापर वा आघात, जशे की गुडघे टेकप ह्या सारक्या आघाताक लागून दाह जावंक शकता, जाल्यार गुडघ्याचो विस्तार रचणुको चड वापरल्यार खोल इन्फ्रापॅटेलर बुर्साची सुज येवंक शकता, जशे की परत परत उडी मारप वा धांवप.
गुडघ्याच्या मध्यभागांत हंसफुट बुर्सा, सेमीम्ब्रेनॉसस बुर्सा आनी सुप्रॅपटेलर बुर्सा हांचो आस्पाव जाता. हंसफुट बुर्सा हें बाजूच्या टिबियाल कोलेटरल लिगामेंटाच्या टिबिया थांब आनी शिंवर, पातळ फीमोरल आनी सेमिटेंडिनोसस स्नायूंच्या डिस्टल फ्युजन स्नायूंमदीं आसता. अर्दमेंब्रानोसस बुर्सा हो अर्दमेंब्रानोसस स्नायू आनी मध्य टिबियाल कंडिल हांचेमदीं आसून सुप्रॅपटेलर बुर्स हो गुडघ्याचो सांध्यांतलो सगळ्यांत व्हडलो बुर्सा आसून तो पॅटेलावयल्यान आनी चतुर्भुज स्नायूच्या खोल पृश्ठाचेर आसता.
सक्रिय गुडघ्याच्या वळपाचें मुल्यांकन करपाखातीर, दुयेंतीक प्रवण स्थिती गृहीत धरची आनी चडांत चड गुडघो वळोवची म्हणजे टाळू ग्लूटियल खांची शक्य तितली लागीं आसता; वळपाचो सामान्य कोन सुमार १३०° आसता.
गुडघ्याच्या विस्ताराचें मुल्यांकन करपाक दुयेंतीक बसपाची सुवात गृहीत धरची आनी गुडघ्याचो विस्तार चडांत चड करचो. सरळ पांय वा तटस्थ स्थिती (०°) हांचेभायर गुडघ्याचो विस्तार कांय दुयेंतींक सामान्य आसता पूण ताका हायपरएक्सटेन्शन अशें म्हण्टात. 3°-5° परस चड अती विस्तार करप हें सामान्य सादरीकरण. ह्या रेंजाच्या भायर हायपरएक्स्टेन्शनाक गुडघ्याचो रेट्रोफ्लेक्सन अशें म्हण्टात आनी तें एक असामान्य सादरीकरण.
होमास चांचणी चतुर्भुज आनी हिप फ्लेक्सर हांची लवचीकता चांचणी करता.
नितंब वळोवपाचें आकुंचन आसल्यार ड्रॅप करपी सकयल्या अवयवाची मांड फ्लश करचे परस वा तपासणी कोश्टकावांगडा सकयल वा सकयल कमानीकडेन कोन करतली.
तपासणी कोश्टकाकडेन फांशीच्या मांडयेचो कोन नितंब वळपाच्या आकुंचनाची मापां दाखयता.
चतुर्भुज घट्टपण आसल्यार ड्रॅपाचो सकयलो पांय परिक्षा मेजा पासून कोन पयस आसतलो. जमनीवयल्या प्लंब रेशेवांगडा ड्रॅपिंग सकयल्या पांयान तयार जाल्लो कोन चतुर्भुज ताण हांचे प्रमाण दाखयता.
फाटली ड्रॉअर चांचणी - फाटीची ड्रॉअर चांचणी दुयेंतीक सुपीन स्थितींत, पिडिल्लो नितंब 45° वाजयतात, गुडघो 90° वाजता आनी पांय तटस्थांत जाता . दोनूय हातांचे आंगठो टिबियाच्या ट्यूबरॉसिटीचेर दवरतना परीक्षकान दोनूय हातांनी वाटकुळ्या पकडांत दुयेंतीच्या निकटवर्ती टिबियाक पकडटा. उपरांत निकटवर्ती टिबियाक फाटींफुडें शक्त घालतात. ०.५-१ सेंमी.परस चड टिबियाचें फाटलें विस्थापन आनी निरोगी बाजूपरस चड फाटलें विस्थापन केल्यार गुडघ्याचें फाटलें खुरीस स्नायुबंध आंशिक वा पुराय फाडप दाखयता.
चतुर्भुज सक्रिय संकुचन चांचणी - दुयेंतीचो पांय स्थीर करता (सादारणपणान पांयाचेर बसयल्लो) आनी दुयेंतीक तपासणी कोश्टकाचेर पांय फुडें सरकयपाचो यत्न करता (परीक्षकाच्या हाताच्या प्रतिकाराचेर), ह्या युक्तीवादाक लागून चतुर्भुज स्नायू आकुंचन जाता, जाका लागून टिबियाक उण्यांत उण्या 2 व्या पोस्टांतल्यान 2000 रुपया बदलपाक लागतले.
Tibial बाह्य घुंवपाची चांचणी - टिबियाल बाह्य घुंवपाची चांचणी वापरतात फाटल्या बाजूच्या कोनशाक जखम आनी फाटल्या क्रूसिअॅट लिगामेंट जखमांची उपस्थिती सोदून काडात. टिबियाक ३०° आनी ९०° गुडघ्याच्या वळपाचेर निष्क्रियपणान भायल्यान घुंवडायतात. निरोगी बाजू परस 10°-15° परस चड भायल्यान बाधित बाजू घुंवडायल्यार चांचणी सकारात्मक आसता. 30° गुडघ्याच्या वळपाचेर सकारात्मक आनी 90° तापमानांत ऋणांत सादें पीएलसी जखम दिसता, आनी 30° आनी 90° दोनूय वळींच्या दोनूय प्रकारांनी पॉझिटिव्ह येता, कारण फाटल्या खुरीसाच्या स्नायुबंधाक आनी फाटल्यान आशिल्ल्या दोनूय संकुलाक जखम दिसता.
पॅटेलर लिगामेंट, मध्यवर्ती पॅटेलर लिगामेंट, पार्श्व पॅटेलर लिगामेंट
अग्रभाग खुरीस स्नायुबंध, फाटली खुरीस स्नायुबंध
मध्य कोलेटरल लिगामेंट, बाजूक कोलाटेलल लिगामेंट, पॉपलाइटल तिरपी स्नायुबंध, तंतूमय कोलाटेलल लिगामेंट
पोप्लाइटाची धमनी, पॉपलायट शिरा आनी टिबिया तंत्रिका (सायटीय तंत्रिका तंत्राची चालूच) आशिल्ली तंत्रिका तंत्राची गुठली फकत गुडघ्याच्या सांध्याक फाटल्या भागांत वता.
सामान्य पेरोनियल तंत्रिका म्हळ्यार सायटिक तंत्रिका तंत्राची बाजूची फांटी.
चतुर्भुजांत रेक्टस फेमोरिस, वास्टस मिडेलीस, वास्टस लॅटरॅलिस आनी इंटरमेडियस फेमोरिस हांचो आस्पाव जाता.
बाइसॅप्स फेमोरिस, सेमिटेंडिनोसस आनी सेमीब्रेनसस हांचो आस्पाव जाता;
गॅस्ट्रोक्नेमियस हें वखद.
टिबियालिस अग्रभाग.
गुडघ्याच्या सांध्याची स्थिरताय सांबाळपी स्नायू, तातूंत चतुर्भुज, शिंवर स्नायू, हॅमस्ट्रिंग, पातळ फीमोरल स्नायू, बाइसेप्स फेमोरीस, सेमिटेंडिनोसस आनी सेमीब्रोसस हांचो आस्पाव जाता.
पिडिल्ल्या वटेन आनी दुयेंतीच्या उरफाट्या वटेनच्या गुडघ्याच्या सांध्याची हालचाल आनी सममिती पळयात, आनी थळावी सुज, कातीचो असामान्य रंग, आनी असामान्य चाल आदी आसा काय ना हाचेर लक्ष दिवचें 3.
वेदना आनी सुजपाची सुवात, खोलाय, व्याप्ती आनी सैम, दुयेंतीची पिडीत बाजू शिथिल स्थितींत शक्य तितली तपासणी करात.
दुयेंतीच्या सक्रिय आनी निष्क्रिय कार्यांतल्यान गुडघ्याच्या सांध्याची हालचाल तपासात.
अवयवाच्या दर एका विभागाची लांबाय तशेंच वट्ट लांबाय, अवयवाची परिघ, सांध्यांची गती, स्नायूंची तांक, संवेदना क्षेत्र ना जावप आदी मेजप आनी नोंदी आनी चिन्नां करप.
- तरंगपी पॅटेला चांचणी: दुयेंतीच्या गुडघ्याच्या सांध्यांत इफ्युजन आसा काय ना तें पळयात.
द्रव जमपाक मेळचें म्हूण सुप्रॅपटेलर बुर्साक निचोडल्या उपरांत, गुडघ्याचो सांध्यांत द्रव आसल्यार तर्जनीच्या बोटान हळूच दामून, आनी दाब सोडलो म्हणटकच द्रवाच्या उदकांतल्या बळांत पॅटेला वयर उडटलो आनी दाब सोडटना पट्टा पोपिंग वा तरंगपी संवेदना आसतली.
- ड्रॉअर चांचणी: खुर्सार मारपी स्नायुबंधाचें लुकसाण आसा काय ना तें पळोवप.
अँटीरियर ड्रॉअर टेस्ट: दुयेंती खाटीचेर सपाट पडटा, गुडघ्याचें वळप 90 °, खाटीचेर पांय सपाट, रिलेक्स दवरतात. दुयेंतीच्या पांयांचेर परीक्षक तो स्थिर करपाक, हात गुडघ्याच्या सांध्याचो टिबिया तोंक धरून, 5mm च्या निरोगी बाजू परस टिबिया अग्र विस्थापन फुडल्या भागांत ओडप, पॉझिटिव्ह अशें दिसता की अग्रकुरकुरीत स्नायुबंध जखम (नोंद: लचमन चांचणी गुडघ्याच्या कुळांत चांचणी आसा.
फाटली ड्रॉअर चांचणी: दुयेंती फाटीर पडून, गुडघो 90° वांकून, दोनूय हात गुडघ्याच्या सांध्याच्या फाटल्या भागाचेर दवरता, विस्तारक बाजूक आंगठो घालता, वासचो निकटवर्ती तोंक परत परत फाटीं ओडून घेता आनी टिबिया पॉझिटिव्हचेर फाटीं सरता, जी पुरायपणान आंशिक क्रमवारी आसा अशें सुचयता.
- ग्राइंडिंग चांचणी: गुडघ्याच्या मेनिस्कसाक कसलेंच लुकसाण जालां काय ना हें स्पश्ट करप.
गुडघ्याच्या सांध्याची ग्राइंडिंग चांचणी: गुडघ्याच्या सांध्याक बाजूचे कोलेटरल लिगामेंट आनी मेनिस्कस जखमी आसात काय ना तें तपासपाखातीर वापरिल्ली शारिरीक तपासणी पद्दत.
दुयेंतीक 90° वांटे घालून पिडिल्ल्या गुडघ्याचो आस्पाव जाता.
1. घुंवपाचीं उखलपाची चांचणी .
परीक्षक दुयेंतीच्या मांडयेचेर वासरू दाबता आनी दोनूय हातांनी टाळयेक धरून वासरूच्या रेखांशीय अक्षाभोंवतणी उखलता, तेन्ना भितरली आनी भायली घुंवपाची हालचाल करता; गुडघ्याच्या दोनूय वटांनी वेदना जाल्यार ती बाजूक कोलेटरल लिगामेंट जखमी आसा असो दुबाव आसा.
2. घुंवपी संपीडन चांचणी 1.1.
परीक्षकाक दोनूय हातांनी पिडिल्ल्या अवयवाचो पांय धरता, जाका लागून पिडिल्लो गुडघो ९०° वासरू करून वासरू पांय वयर करून उब्या स्थितींत आसता. उपरांत गुडघ्याचो सांदो सकयल निचोडून त्याच वेळार वासरू भितर आनी भायल्यान घुंवडावचो. गुडघ्याच्या सांध्याच्या भितरल्या आनी भायल्या बाजूक दुखता जाल्यार भितरल्या आनी भायल्या मेनिस्कसाक इबाडिल्ल्याचें दाखयता.
गुडघो चडांत चड वळपांत आसल्यार फाटल्या शिंगाच्या मेनिस्कस फुटपाचो दुबाव आसा; जर तो ९०° इतलो आसत जाल्यार मध्यवर्ती फुटपाचो दुबाव आसा; सरळ स्थिती लागीं पावतकच वेदना जाल्यार अग्रभागांतल्या शिंगां फुटपाचो दुबाव येता.
- बाजूक ताण चांचणी: पार्श्व कोलेटरल लिगामेंटाचें नुकसान जावपाखातीर दुयेंतीचें निरिक्षण करप.
बाजूच्या गुडघ्याच्या ताण चांचणेंत गुडघ्याच्या बाजूच्या कोलेटरल लिगामेंटाची तपासणी करपाखातीर वापरतात ती शारिरीक तपासणी.
स्थिती: दुयेंती परिक्षा खाटीचेर सुपायन पडटा आनी पिडीत आंगाक हळूच अपहरण जाता, जाका लागून पिडिल्लो सकयलो पांय खाटीभायर दवरतात.
सांध्याची सुवात: गुडघो पुरायपणान वाडयल्ले स्थितींत आनी ३०° वळयल्ले स्थितींत दवरतात.
बळ वापरप: वयल्या दोन गुडघ्याच्या सुवातींनी परीक्षक दुयेंतीचो सकयलो पांय दोनूय हातांनी धरता आनी अनुक्रमान मध्य आनी बाजूक ताण घालता, जाका लागून गुडघ्याचो सांदो निष्क्रियपणान अपहरण वा जोडटात, म्हळ्यार व्हॅल्गस आनी वाल्गस चांचण्यो करतात आनी भलायकेन बऱ्या वटेन तुळा करतात.
ताण वापरपाचे प्रक्रियेंत गुडघ्याच्या सांध्यांत वेदना जाल्यार, वा उलटपणा आनी एव्हर्सन कोन सामान्य श्रेणींतल्यान भायर आशिल्ल्याचें दिसून आयलें आनी पॉपिंग संवेदना आसल्यार बाजूक कोलेटरल स्नायुबंधाची भिरांत वा फुटता अशें दिसता. जेन्ना भायली घुंवपाची ताण चांचणी सकारात्मक आसता तेन्ना ती मध्यवर्ती सरळ दिका अस्थीर आसा अशें दाखयता, आनी मध्यवर्ती कोलेटरल लिगामेंट, मध्यवर्ती मेनिस्कस आनी संयुक्त कॅप्सूल हांचे घाय आसूं येतात; जेन्ना भितरली घुंवपाची ताण चांचणी सकारात्मक आसता तेन्ना ती बाजूची सरळ दिका अस्थीर आसा अशें दाखयता, आनी बाजूक मेनिस्कस वा आर्टिकुलर पृश्ठ कूर्चाक जखम आसूं येता.
फ्रॅक्चर आनी डिजनरेटिव्ह ऑस्टियोआर्थ्रोपथी तपासपाखातीर वापरतात. वजन घेवपी (उब्या) स्थिती गुडघ्याच्या सांध्याच्या फुडल्या आनी बाजूच्या दृश्याच्या फिल्मांत हाड, गुडघ्याच्या सांध्याच्या अंतराचें आनी हेर गजालींचें निरिक्षण करूं येता.
सीटी स्कॅन केल्यार हाडांचो त्रास आनी सूक्ष्म मोडणां हांचें निदान करपाक मदत जावं येता. खाशेल्या प्रकारच्या सीटी स्कॅनांत संधींत दाह नासलो तरी संधिवाताची अचूक वळख करूं येता.
ध्वनी ल्हारांचो उपेग करून गुडघ्यांत आनी ताचे भोंवतणी आशिल्ल्या मोव ऊतकांच्या संरचनेचीं वास्तवीक वेळार प्रतिमा तयार करतात. अल्ट्रासाऊंड हो सांध्याच्या किनाऱ्याचेर हाडांचो मस्तक, कार्टिलेज डिजनरेशन, सायनोव्हाइटिस, सांध्यां इफ्युजनए, पॉपलायटल फोसा सुजप, मेनिस्कल बल्जिंग ह्या रोगजंतूच्या मस्तकांत बदल घडोवन हाडूंक शकता.
हे चांचणेंत स्नायुबंध, स्नायू, कूर्चा आनी स्नायू अशा मोव ऊतकांच्या जखमांचें निदान करपाक मदत जाता.
प्रयोगशाळेंतल्यान चांचण्यो: जर दोतोराक संसर्ग वा दाह, रगत तपासणी आनी केन्ना केन्नाय आर्थ्रोसेंटॅसिस° असो दुबाव आयल्यार प्रयोगशाळेंतल्या विश्लेशणाखातीर गुडघ्याचो सांध्यांतलो थोडोसो द्रव काडपी प्रक्रिया जाय पडूं येता.
अग्र आनी फाटल्या खुरीसाच्या स्नायुबंध आनी बाजूच्या कोलेटरल लिगामेंट स्ट्रेन आनी टीअर्स सारकिल्या स्नायुबंधांत जावपी जखम; मेनिस्कस जखमी जावप; पॅटेलर टेंडोनाइटिस आनी दुकां; हाडां मोडप आनी अशे तरेन.
सांध्याच्या कूर्चाचो घसघशीत जावप आनी फाटीं पडप हाका लागून जावपी अस्थिसंधिवात; संधिवात रोगप्रतिकारक संधिवाताक लागून सांध्याचेर आक्रमण करपी आसता; संधीचेर परिणाम करपी चड युरिक आम्लांतल्यान स्फटिक तयार जाल्ल्यान संधिवात जाता.
सांध्यांचो दुखो आनी सुज दिवपी सायनोव्हाइटिस; विस्थापन आनी कार्टिलेज घालप अशे पॅटेलराचे प्रस्न; सांध्याचेर घुरी घालपी अर्बुद; दाहकतायेक लागून जावपी सूज आदी; दीर्घकाळ चलपी वायट मुद्रा; परत परत जावपी घर्शणाक लागून जावपी इलिओटिबियाल फास्की सिंड्रोमाक लागून गुडघ्याचे भायले वटेन दुखपाक लागल्यात.
-विश्रांती आनी ब्रेकिंग .
-थंड आनी गरम संपीडन .
-ड्रग थेरपी 1 .
-भौतिक चिकित्सा 1 .
-व्यायाम चिकित्सा 1999 .
-सहाय्यक उपकरणांचो वापर करप .
-आर्थ्रोस्कोपीक शस्त्रक्रिया 1.1.
-arthroplasty 1000000000000000.
-पारंपारीक चीनी वैद्यक (टीसीएम)
-इंजेक्शन थेरपी 1 .