Ekinywa ky’okugulu .

01. Ensengeka y’amagumba Ensengeka .

Omu Ekiyungo ky’okugulu kirimu amagumba 4: ekisambi, ekisambi, patella ne fibula.

Kirimu ebisenge 3: ekisenge kya tibial tibiofemoral, ekisenge kya tibiofemoral eky’ebbali, n’ekisenge kya patellofemoral, ate ebisenge 3 bigabana ekisenge ky’omubiri (synovial cavity).

02.Ensengeka y'awamu .

Ekika: Ekiyungo ky’eggaali .

Okugulu kulina ebiyungo 3: ekinywa ky’omugongo eky’omu makkati, ekinywa ky’omugongo eky’ebbali n’ekiwanga ekiyitibwa patellofemoral joint.

Ekiyungo ky’omugongo (tibiofemoral joint) kiyunga ekisambi eky’ewala ku kisambi, ate ekisambi eky’ewala ne kikola ekifuba eky’omu makkati (medial femoral condyle) n’ekisenge ky’omu kifuba eky’ebbali. Ekisambi kibeera kifunda nnyo, naye Meniscus efuukudde ereeta enkolagana ey’oku lusegere n’ebikondo by’ekisambi ebifuluma.

Enkoko z’ekisambi zaawulwamu ekifo ekiyitibwa intercondylar fossa, ekimanyiddwa nga femoral groove oba femoral talus.

Patella ye ggumba ly’ensigo eriyingizibwa munda mu kinywa ky’ebinywa by’omugongo ogw’okusatu era ne kikola ekiwanga n’ekisenge kya trochanteric.

Kikola okutumbula okuganyulwa kw’ebyuma mu binywa by’omubiri ogw’okusatu. Omutwe gwa fibula gusangibwa munda mu kkapu y’okugulu naye tegutera kukola ng’ekitundu ekizitowa eky’omubiri. Ensengekera y’ekisambi (femoral condyles) ne tibial plateau bikola layini y’ekiyungo.

03. Okutebenkeza ebinywa .

Ennywevu y’ekinywa ky’okugulu ekuumibwa ebitundu ebigonvu eby’enjawulo nga nabyo biwa obukuumi bw’okusala mu kiwanga.

Ekisambi n’ekisambi bibikkiddwako eggumba ly’ekika kya hyaline erinyiganyiga munda mu kinywa ky’okugulu.

-Ekitundu ekiri mu ngeri ya disiki ne menisci ez’omu makkati kiwa okunyiga okw’okusannyalala okw’enjawulo era n’okusaasaanya amaanyi ku kugulu mu kiwanga kyonna.

-Omusannyalazo ogw’omu maaso (ACL) n’omusuwa ogw’emabega (PCL) binyweza entambula z’omu maaso-emabega n’okufukamira-okugaziya.

-Omuguwa ogw’omu makkati ogw’omu makkati n’omusipi ogw’ebbali binyweza okugulu mu nnyonyi zaabwe.

-Ebizimbe ebirala ebitebenkeza okugulu mulimu ekikuta ky’omumwa gwa nnabaana (iliotibial bundle) n’ekitundu ky’ejjembe ery’emabega ery’emabega.

04. Ebizimbe bya Bursae ne Cystic .

Ebizimbe ebiwerako ebizimba omubiri (cystic structures) bitera okusangibwa okwetooloola okugulu, omuli ebizimba by’omusuwa n’ebizimba ebiyitibwa synovial bursae. Ebizimba by’omusuwa biba bitali bya bulijjo ebitali bya bulijjo ebiteekeddwa mu layini y’ebitundu ebiyunga ebiwuziwuzi ebinene era nga birimu omusulo.

Ekizimba kya popliteal cyst (kwe kugamba, Baker’s Cyst) kye kizimba ky’omubiri ekisinga okubeera mu mubiri. Kisibuka mu bursa wakati w’omutwe ogw’omu makkati ogw’ekinywa kya gastrocnemius n’omusuwa gwa semimembranosus. Popliteal cysts zitera okuba nga tezirina bubonero naye nga zitera okukwatagana n’obuzibu bw’okugulu wakati mu bitundu by’omubiri.

Mu maaso g’okugulu mulimu bursae nnya eza bulijjo. Suprapatellar bursa eri kumpi ku kkapu y’okugulu era eri wakati w’omusuwa gwa rectus femoris n’ekisambi, n’entambula yaayo ng’ekinywa ky’okugulu mu bantu abakulu abasinga obungi. Bursa ya prepatellar eri mu maaso gokka ku patella. Bursa ya infrapatellar ey’okungulu eri kungulu ku kitundu eky’ewala eky’omusuwa gwa patellar ne tibial tuberosity, so nga ekikuta ekizito eky’omubiri (deep infrapatellar bursa) kibeera nnyo wakati w’ekitundu eky’ewala eky’omusuwa gwa patellar n’omusuwa gw’omu maaso ogw’omu maaso. Bursa ey’okungulu eyinza okuzimba ennyo olw’okukozesebwa ennyo oba okulumwa, gamba ng’okufukamira okumala ebbanga, ate okukozesa ennyo ebizimbe ebiwanvuya amaviivi kiyinza okuvaako okuzimba ekirungo kya ‘deep infrapatellar bursa’, gamba ng’okubuuka oba okudduka emirundi mingi.

Ekitundu eky’omu makkati eky’okugulu kifugiddwa emmeeri ya Goosefoot Bursa, Semimembranosus Bursa, ne Suprapatellar Bursa. Ggoosefoot bursa esangibwa wakati w’ekifo ekiyitibwa tibial stop of the lateral tibial collateral ligament ne distal fusion tendons z’omusono, ebinywa by’omugongo ebigonvu ne semitendinosus. Semimembranosus bursa eri wakati w’omusuwa gwa semimembranosus ne medial tibial condyle, era suprapatellar bursa ye bursa esinga obunene mu kiyungo ky’okugulu era esangibwa waggulu wa patella ne ku deep surface of the quadriceps muscle.

05 Ekiyungo ky’ekiyungo .

Okukebera okukola okugulu okukola, omulwadde alowooza ku kifo ekitera okubeera n’okunyiga okugulu okusinga okugulu olwo ekisinziiro ne kibeera okumpi n’ekisenge ky’omugongo nga bwe kisoboka; Enkoona eya bulijjo ey’okufukamira eri nga 130°.

Okukebera okugulu okuwanvuwa omulwadde atwale embeera y’okutuula n’okugulumiza okugulu. Okugaziya okugulu okusukka ekigere ekigolokofu oba ekifo ekitaliimu (0°) kya bulijjo eri abalwadde abamu naye kiyitibwa hyperextension. Okugaziwa okusukkiridde okutasukka 3°-5° kwe kwanjula okwa bulijjo. Hyperextension okusukka range eno eyitibwa okugulu retroflexion era nga ye presentation etali ya bulijjo.

Ekigezo kya Homas kigezesa okukyukakyuka kw’ebitundu ebina (quadriceps) n’ebiwujjo by’omu kiwato.

Singa okufukamira kw’ekisambi kubeerawo, ekisambi ky’ekitundu eky’okunsi eky’okubikka kijja kukoona okutuuka ku ssilingi okusinga okufuumuuka oba okukka wansi n’emmeeza y’okukebera.

Enkoona y’ekisambi ekiwanikiddwa ku mmeeza y’ebigezo eraga eddaala ly’okufukamira kw’ekisambi.

Singa okunyiga kwa quadriceps kubaawo, ekigere ekya wansi ekya drape kijja kukoona okuva ku mmeeza y’okukebera. Enkoona ekolebwa okugulu okwa wansi okubikka n’olunyiriri lwa plumb y’oku ttaka lulaga ddiguli y’okusika kwa quadriceps.

06. Okukebera obutebenkevu bw’awamu .

Okugezesebwa kwa ddulaaya ey’emabega - Okugezesebwa kwa ddulaaya ey’emabega kukolebwa ng’omulwadde ali mu mbeera ya supine, ekisambi ekikoseddwa kifuukuuse okutuuka ku 45°, okugulu okufukamira okutuuka ku 90°, n’ekigere mu neutral . Omukebera akwata ekisambi ky’omulwadde eky’okumpi n’emikono gyombi mu nkwata eyeetooloovu ng’ateeka engalo ensajja ez’emikono gyombi ku kinywa ky’omugongo. Olwo empalirizo ey’emabega ekozesebwa ku kisambi eky’okumpi. Okusengulwa okw’emabega okw’ekisambi ekisukka mu sentimita 0.5-1 n’okusengulwa okw’emabega okusinga okw’oludda olulamu kulaga okukutuka okw’ekitundu oba okujjuvu okw’omusuwa gw’omutwe ogw’emabega ogw’okugulu.

Quadriceps Active Contraction Test - Stabilizes the patient's foot (usually seated on the foot) and has the patient attempt to slide the foot forward on the examining table (against the resistance of the examiner's hand), this maneuver causes the quadriceps muscle to contract, which will result in anterior shifting of the tibia by at least 2mm in a posterior cruciate ligament deficient knee.

tibial external rotation test - Ekigezo ky’okuzimbulukuka okw’ebweru eky’omugongo kikozesebwa okuzuula obuvune obw’omu nsonda obw’emabega obw’emabega n’okubeerawo kw’obuvune bw’omusuwa gw’omugongo ogw’emabega. Ekisambi kino kikyusibwakyusibwa ebweru nga kizimbulukuka ku 30° ne 90° okufukamira okugulu. Okugezesebwa kuba kwa bulungi singa oludda olukosebwa lukyusibwa ebweru okusukka 10°-15° okusinga oludda olulamu. Positive ku 30° of knee flexion ne negative ku 90° eraga obuvune bwa PLC obwangu, ate nga positive ku byombi 30° ne 90° eby’okufukamira biraga nti obuvune ku byombi eby’emabega eby’omutwe n’ekizibu eky’emabega.

07. Ebinywa by’omubiri ebiyitibwa periarticular ligaments .

Ebinywa by’omu nnyindo ebinywa .

Omusipi gwa patellar, omusipi gwa patellar ogw’omu makkati, omusipi gw’omugongo ogw’ebbali

Emisuwa egy’omu nnyindo .

anterior cruciate ligament, omusuwa ogw’emabega

Emisuwa egy’ebweru .

Omusipi ogw’omu makkati ogw’omu makkati, omusipi ogw’omu maaso ogw’ebbali, omuguwa ogw’ekika kya popliteal oblique, omusipi gw’omusingo oguwuzi

08. Okussa obusimu mu kiwanga .

Ensengeka y’emisuwa gy’obusimu .

Ekibinja ky’emisuwa gy’obusimu ekirimu omusuwa gwa popliteal, omusuwa gwa popliteal, n’obusimu bw’omugongo (okugenda mu maaso n’obusimu bw’omugongo) kitambula emabega w’ekiwanga ky’okugulu kyokka.

Obusimu bwa peroneal obumanyiddwa ennyo ye ttabi ery’ebbali ery’obusimu bw’omugongo.

09. Ebinywa ebikwatagana .

anterior lateral .

quadriceps erimu rectus femoris, vastus medialis, vastus lateralis, ne intermedius femoris.

oludda olw'emabega .

Ebinywa by’omubiri ebiyitibwa hamstrings .

Mulimu n’ebisambi ebiyitibwa biceps femoris, semitendinosus ne semimembranosus;

Gastrocnemius.

Anteromedial .

Tibialis mu maaso.

Ebinywa ebikuuma ekiyungo ky’okugulu okunywevu, omuli ebitundu by’omubiri ebina, ebinywa by’okutunga, ebinywa by’omugongo, ebinywa by’amagulu ebigonvu, ebinywa by’omu kifuba, semitendinosus, ne semimembranosus.

10. Okukebera omubiri .

1. Okukebera okulaba .

Weetegereze entambula n’ensengekera y’ennyondo z’okugulu ku ludda olukoseddwa n’oludda olulala olw’omulwadde, era ofaayo oba waliwo okuzimba mu kitundu, langi y’olususu etali ya bulijjo, n’entambula etali ya bulijjo, n’ebirala 3.

2. Okukwata engalo .

Kebera obulumi n’ekifo we bazimba, obuziba, obuwanvu n’obutonde, ng’oludda lw’omulwadde lukoseddwa mu mbeera ey’okuwummulamu nga bwe kisoboka.

3. Okukunga .

Kebera entambula y’ekinywa ky’okugulu ng’oyita mu mirimu gy’omulwadde egy’okukola n’okukola.

4. Okupima .

Pima obuwanvu bwa buli kitundu ky’ekitundu ky’omubiri nga kwotadde n’obuwanvu bwonna awamu, okwetooloola ekitundu ky’omubiri, ekitundu ky’entambula y’ennyondo, amaanyi g’ebinywa, okufiirwa ekifo eky’okuwulira, n’ebirala, era okole ebiwandiiko n’obubonero.

5. Ekigezo eky’enjawulo .

 - Okukebera patella okulengejja: Weetegereze oba waliwo okukulukuta mu kiwanga ky’omulwadde okugulu.

Okukebera enkola .

Oluvannyuma lw’okusika ekiwujjo ky’okugulu okusobozesa amazzi okukung’aana, singa wabaawo amazzi mu kiyungo ky’okugulu, ekinywa kinyigirizibwa mpola n’olugalo olw’omukono, era puleesa bw’emala okufuluma, ekinywa kijja kulengejja waggulu wansi w’amaanyi agakulukuta ag’amazzi, era puleesa bw’efuluma, patella ejja kuba n’ekiwujjo oba ekiwujjo ky’okuwuuma dua to the buoyant force for buyant force to the buoyant force to the buoyant force to the buoyant force to the buoyant force due to the buoyant force due to the buoyant force due to the buoyant force due to the buoyant force) .

- Okugezesebwa kwa ddulaaya: Okulaba oba waliwo okwonooneka kw'omusuwa ogw'ekika kya cruciate.

Okukebera ddulaaya ey’omu maaso: Omulwadde agalamidde ku kitanda, okugulu okufukamira 90 °, ebigere nga biwanvu ku kitanda, sigala ng’owummudde. Omukebera ku bigere by’omulwadde okukifuula ekinywevu, emikono nga gikutte enkomerero y’ekiwanga ky’ekiwanga ky’okugulu, situla ennyana mu maaso, gamba ng’okusengulwa kw’omugongo ogw’omu maaso okusinga oludda olulamu olwa mm 5 lulimu, kirungi kiraga nti obuvune bw’okugulu kw’omuguwa ogw’omu maaso ogw’okugulu (Weetegereze: ekigezo kya Lachman kye kigezo kya ddulaaya y’okugulu eky’okugulu okugulumizibwa 30 30 ° ° ° ° ° ° ° .

Okukebera ddulaaya ey’emabega: Omulwadde agalamidde ku mugongo gwe, afukamira okugulu ku 90°, assa emikono gyombi ku mugongo gw’ekiwanga ky’okugulu, assa engalo ensajja ku ludda lw’ekiweweeza, n’asika n’okusika enkomerero y’okumpi ey’ennyana emabega enfunda eziwera, era ekisambi kidda emabega ku kifuba nga kikutuse bulungi.

- Okugezesa okusena: Okunnyonnyola oba waliwo okwonooneka kwonna ku meniscus y’okugulu.

Okukebera ekinywa ky’okugulu: Enkola y’okukebera omubiri ekozesebwa okukebera oba temuli buvune bwa lateral collateral ligament ne meniscus mu kinywa ky’okugulu.

Omulwadde ali mu mbeera nnungi ng’okugulu okukoseddwa kunywezeddwa ku 90°.

1. Okugezesa okusitula okukyusakyusa .

Omukebera anyiga ennyana ku kisambi ky’omulwadde n’akwata ekisinziiro n’emikono gyombi okusitula ennyana okuyita ku kisenge ekiwanvu eky’ennyana, ng’akola entambula z’okuzimbulukuka ez’omunda n’ez’ebweru; Singa obulumi bubaawo ku njuyi zombi ez’okugulu, kiteeberezebwa okuba nga kifunye obuvune ku muguwa ogw’omu maaso ogw’okumpi.

2. Okugezesa okunyigiriza okukyukakyuka .

Omukebera akwata ekigere ky’ekitundu ekikoseddwa n’emikono gyombi, okugulu okukosebwa ne kunywezebwa ku 90° era ennyana ebeera mu mbeera eyeesimbye ng’ekigere kiri waggulu. Oluvannyuma nyweza ekinywa ky’okugulu wansi n’okyusa ennyana munda n’ebweru mu kiseera kye kimu. Singa wabaawo obulumi ku ludda olw’omunda n’olw’ebweru olw’ekinywa ky’okugulu, kiraga nti meniscus ey’omunda n’ey’ebweru eyonoonebwa.

Singa okugulu kuba mu kufukamira okuyitiridde, okukutuka kw’amayembe ag’emabega kuteeberezebwa; Bwe kiba ku 90°, okukutuka okw’omu makkati kuteeberezebwa; Singa obulumi bubaawo ng’osemberera ekifo ekigolokofu, kiteeberezebwa nti okukutuka kw’amayembe okw’omu maaso kuteeberezebwa.

- Okukebera situleesi ey’ebbali: Okwetegereza omulwadde olw’okwonooneka kw’omusipi ogw’omu maaso ogw’ebbali.

Okukebera okugulu okw’ebbali kwe kukebera omubiri okukozesebwa okukebera emisuwa egy’okugulu egy’okugulu egy’ebbali.

Ekifo: Omulwadde agalamidde ku kitanda ky’okukebera, era ekitundu ekikoseddwa kiwambibwa mpola okugulu okwa wansi okukosebwa ne kuteekebwa ebweru w’ekitanda.

Ekifo ky’ekiyungo: Okugulu kuteekebwa mu kifo ekigaziyiziddwa mu bujjuvu n’ekifo ekifukiddwamu 30°.

Okukozesa amaanyi: Mu mbeera ebbiri waggulu ez’okugulu, omukebera akwata okugulu kw’omulwadde okwa wansi n’emikono gyombi era n’assaako situleesi ku ludda olw’omu makkati n’olw’ebbali, olwo ekinywa ky’okugulu ne kiwambibwa mu ngeri ey’obutakola oba okunywezebwa, kwe kugamba, ebigezo bya Valgus ne Valgus bikolebwa era ne bigeraageranyizibwa ku ludda olulamu.

Singa obulumi bubaawo mu kiwanga ky’okugulu mu kiseera ky’okusiiga situleesi, oba singa okukyusakyusa n’enkoona y’ekirawuli bisangibwa nga bivudde mu bbanga erya bulijjo era nga waliwo okuwunyiriza, kiraga nti waliwo okuwuuma oba okukutuka kw’omusipi ogw’ebbali. Bwe kigezo ky’okunyigirizibwa okw’ebweru (external rotation stress test), kiraga nti obulagirizi obugolokofu obw’omu makkati tebunywevu, era wayinza okubaawo ebiwundu by’omusipi ogw’omu makkati ogw’omu makkati, meniscus ey’omu makkati n’ekiyungo ky’ekiwanga; Bwe kiba nti okugezesebwa kw’okunyigirizibwa okw’omunda kuba kwa bulungi, kiraga nti obulagirizi obugolokofu obw’ebbali tebunywevu, era wayinza okubaawo obuvune ku kitundu eky’ebbali oba ekinywa ky’okungulu eky’omubiri.

11. Okukuba ebifaananyi by’okugulu .

1. Okukebera X-ray .

Ekozesebwa okukebera okumenya n’okuvunda kw’amagumba. Obuzito-okusitula (okuyimirira) Ekifo ky’okugulu ekiwanga mu maaso n’oku mabbali Film esobola okwetegereza eggumba, ekituli mu kiwanga ky’okugulu n’ebirala.

2. Tomography ya kompyuta (CT) .

CT scans zisobola okuyamba okuzuula ebizibu by’amagumba n’okumenya okutali kwa bulijjo. Ekika eky’enjawulo ekya CT scan kisobola okuzuula obulungi gout, ne bwe kiba nti ekiyungo tekizimba.

3. ultrasound .

Ekozesa amayengo g’amaloboozi okufulumya ebifaananyi eby’ekiseera ekituufu eby’ebizimbe by’ebitundu ebigonvu mu kugulu n’okwetooloola. Ultrasound esobola okulaba enkyukakyuka mu pathologic nga mastoids z’amagumba ku mabbali g’ennyondo, okuvunda kw’amagumba, synovitis, joint effusiona, popliteal fossa okuzimba, n’okubumbulukuka kwa meniscal.

4. Okukuba ebifaananyi mu magineeti (MRI) .

Okukebera kuno kuyamba okuzuula obuvune mu bitundu ebigonvu, gamba ng’emisuwa, emisuwa, eggumba n’ebinywa.

Okukebera mu laboratory: Singa omusawo ateebereza nti alina obulwadde oba okuzimba, omusaayi n’oluusi arthrocentesis°, enkola eggyamu amazzi amatono mu kiwanga ky’okugulu okwekenneenya mu laboratory, eyinza okwetaagisa.

12. Ebitera okuvaako okulumwa ennyondo .

1. Ebikwata ku buvune .

Obuvune bw’emisuwa nga anterior ne posterior cruciate ligament ne lateral collateral ligament strains and tears; Ebisago bya Meniscus; obulwadde bwa patellar tendonitis n’amaziga; okumenya amagumba n’ebirala.

2. Ebikwatagana n’endwadde z’enkizi .

Obulwadde bw’amagumba obuva ku kwambala n’okukutuka kw’ekiwanga ky’ennyondo; Obulwadde bw’endwadde z’enkizi buva ku busimu obuziyiza endwadde okulumba ennyondo; Gaasi eva ku kutondebwa kwa kirisitaalo okuva mu asidi wa uric omungi akwata ku biyungo.

3. Ebintu ebirala ebivaako .

obulwadde bwa synovitis obuleeta obulumi mu binywa n’okuzimba; ebizibu bya patellar nga dislocation ne cartilage wear; ebizimba ebilumba ekiwanga; okuzimba okuva ku kuzimba n’ebirala; okuyimirira obubi okumala ebbanga eddene; Iliotibial fascia syndrome evudde ku kusikagana okuddiŋŋana ekivaako obulumi ku ludda olw’ebweru.

13. Enkola z’obujjanjabi ezitera okukozesebwa .

1.Obujjanjabi obw'okukuuma .

-Okuwummulako n'okusimbula .

-Ebinyigiriza ebinyogovu n'ebyokya .

-Okujjanjaba eddagala .

-Obujjanjabi obw'omubiri .

-Okukola dduyiro .

-Okukozesa ebyuma ebiyamba .

2.Okulongoosa .

-Okulongoosa arthroscopic .

-Okulongoosa endwadde z'ekibumba .

3.Eddagala eddala .

-Eddagala ly'Abachina ery'ennono (TCM) .

-Okujjanjaba Okukuba Empiso .